Ìèëè ã-í Âàñèëåâ, àç è æåíà ìè ÷åñòèòèì íîâàòà 1961 ã. Ïîæåëàâàìå çäðàâå è äîáúð æèâîò! Êàê ñòå? Êàêâî ðàáîòèòå? Çàùî íå íàïèøåòå åäèí ïîðòðåò íà Âàøèÿ ìèë è òîëêîâà íåùàñòåí ïðèÿòåë ßâîðîâ? Áúäåòå ñèãóðåí, ÷å àêî ñòîðèòå òîâà, ùå ñòàíå íåùî ÷óäåñíî. Âñè÷êè äîáðè xopa ùå ïîñðåùíàò c íàé-ãîëÿìî çàäîâîëñòâî Âàøèÿ òðóä. Êîé äðóã áè ìîãúë äà ñòîðè òîâà, îñâåí Âèå, êîéòî â îíèÿ òðóäíè ìèíóòè áÿõòå êàòî êàíàðà çàä íåãîâèÿ âå÷å íåìîùåí ãðúá? Àêî íå ñòîðèòå òîâà íå ùå ëè èçíåâåðèòå íà åäèí äúëã êúì ïîòîìñòâîòî?
Ïðîñòåòå ìè, ÷å èìàì ñìåëîñòòà äà ãîâîðÿ çà âñè÷êèòå òåçè íåùà. Âèå çíàåòå, ÷å àç âèíàãè ñúì ñ÷èòàë, ÷å ñàìî Âèå ìîæåòå äà íàïèøåòå íåùî îò ðåøèòåëíî çíà÷åíèå çà íåùàñòíèÿ ìè áðàò.
Âàø ïðåäàí Àòàíàñ Ò. Êðà÷îëîâÒîâà ïèñìî áðàòúò íà
Ïåéî ßâîðîâ èçïðàùà äî åäèí îò íàé-áëèçêèòå ïðèÿòåëè íà ïîåòà. Êîãàòî ïðèÿòåëÿò ÷åòå ïèñìîòî, âå÷å ñà îòìèíàëè 47 ãîäèíè îò òðàãè÷íàòà ñìúðò íà çàáåëåæèòåëíèÿò áúëãàðñêè òâîðåö ßâîðîâ, íî íåãîâàòà ñúäáà è ïîåòè÷íè ñòèõîâå ïðîäúëæàâàò äà ñå ïîìíÿò. Äîðè äíåñ ìíîæåñòâî îò ñòèõîòâîðåíèÿòà íà òàëàíòëèâèòå è ïðî÷óâñòâåí ðîäåí ïîåò ñå çàïå÷àòâàò â ñúçíàíèåòî íà ÷èòàòåëèòå. Íåñúìíåíî ñ ìåëàíõîëèÿ è åìîöèîíàëíîñò ñà çàðåäåíè ãîëÿìà ÷àñò îò ñòèõîâåòå, íî òâîð÷åñòâîòî íà àâòîðà ñå ðàçäåëÿ íà äâà ðàçëè÷íè ïåðèîäà, îòðàçÿâàùè íàïúëíî è íåãîâîòî áèòèå. Ïúðâèÿò å ðåâîëþöèîííî íàñòðîåíèÿò, à âòîðèÿò – ÷óâñòâåíèÿò, èçïúëíåí ñ ëþáîâ, ìúêà è òúãà. Èìåííî â òåçè äâå ïîëþñíî ðàçëè÷íè ïîñîêè ñå ðàçâèâà è æèâîòúò íà ïîåòà.
Ðîäåí íà 13 ÿíóàðè 1878 ã. â ãð. ×èðïàí ñ èìåòî Ïåéî Êðà÷îëîâ (ïî-êúñíî ßâîðîâ), áúäåùèÿò ïîåò îò ìàëúê çàïî÷âà äà ïðîÿâÿâà ëèòåðàòóðåí èíòåðåñ. Ó÷è â ÷èðïàíëèéñêîòî ó÷èëèùå è å ñðåä ñèëíèòå âúçïèòàíèöè, êàòî ñå îòêðîÿâà ñ ãîëÿìîòî ñè âëå÷åíèå êúì áúëãàðñêèÿ åçèê è ëèòåðàòóðàòà. Ñëåä óñïåøíèÿ ó÷èëèùåí ïåðèîä ìîì÷åòî ïîñòúïâà â ìåñòíàòà ïðîãèìíàçèÿ. Ïî âðåìå íà òðåòàòà ãîäèíà îò îáó÷åíèåòî îáà÷å ìàéêà ìó íàñòîÿâà òîé äà ñå ïðåìåñòè â Ïëîâäèâ. Òàì ìëàäåæúò äîñòèãà äî ïåòè ãèìíàçèàëåí êëàñ è ïðåç 1893 ã. íàïóñêà ó÷èëèùåòî, êàòî ñå âðúùà â ðîäíèÿ ãðàä. Ïðåç ñúùàòà ãîäèíà çàïî÷âà ðàáîòà êàòî òåëåãðàôîïîùåíåö è â ïðîäúëæåíèå íà 8 ãîäèíè çàðàäè íåÿ ïúòóâà èç ðàçëè÷íè ñåëèùà – ×èðïàí, Ñòàðà Çàãîðà, Ñëèâåí, Ïîìîðèå, Ñîôèÿ. Åäâà äåâåòíàäåñåòãîäèøåí îáà÷å, çàïî÷âàéêè êàòî ïîùåíñêè ÷èíîâíèê, Ïåéî Êðà÷îëîâ óïîðèòî ïèøå è ñòèõîâå. Ðàçïðàùà ãè äî ðåäàêöèèòå, íî áåç äà âèäè íèòî åäíî íàïå÷àòàíî.
Âúïðåêè òîâà òîé íå ñå îòêàçâà îò ïèñàíåòî. Ìåæäóâðåìåííî, ðåäîì ñ ïîùåíñêàòà ðàáîòà è ñúçäàâàíåòî íà ñòèõîâå, ñå ïðèñúåäèíÿâà è êúì Âúòðåøíàòà ìàêåäîíî-îäðèíñêà ðåâîëþöèîííà îðãàíèçàöèÿ (ÂÌÎÐÎ). Âîäåí îò òâîð÷åñêàòà ñè àìáèöèÿ, ïúðâîíà÷àëíî ñúòðóäíè÷è â ðàçëè÷íè èçäàíèÿ, ñâúðçàíè ñ ðåâîëþöèîííîòî äâèæåíèå. Ïî-êúñíî îáà÷å ñå âêëþ÷âà àêòèâíî â äåéíîñòòà è ìíîãîêðàòíî ïðåìèíàâà ãðàíèöàòà ñ ðàçëè÷íè ÷åòè, çà äà ñå áîðè çà ñâîáîäàòà íà Ìàêåäîíèÿ. Ïîñòåïåííî Ïåéî ßâîðîâ ñòàâà åäèí îò íàé-èçÿâåíèòå çàùèòíèöè íà èäåÿòà çà îñâîáîæäàâàíå íà ìàêåäîíñêèòå çåìè, ïðåâðúùà ñå â íàé-äåéíèÿ ñïîäâèæíèê íà Ãîöå Äåë÷åâ è ïî-êúñíî â íåãîâ ïðúâ áèîãðàô (ñëåä ïóáëèêóâàíåòî íà èçäàíèåòî “Ãîöå Äåë÷åâ” ïðåç 1904 ã.). Ðåäîì ñ ðåâîëþöèîííèòå íàñòðîåíèÿ, ìëàäèÿò ÷åòíèê íå îòêëîíÿâà âíèìàíèå îò ïèñàíåòî íà ñòèõîâå. Âñúùíîñò èìåííî ïëàìåííèòå áîðáè â òîçè ïåðèîä îò æèâîòà ñè ßâîðîâ îòðàçÿâà â áóíòîâíè ïðîèçâåäåíèÿ. Ñðåä çíàêîâèòå òâîðáè ñà ñòèõîòâîðåíèÿòà “Çàòî÷åíèöè”, “Àðìåíöè”, êàêòî è ïîåòè÷íèÿò öèêúë “Õàéäóøêè ïåñíè”. Öèêúëúò å ïîñâåòåí íà Ãîöå Äåë÷åâ, êîéòî ñå îêàçâà åäíà îò îñíîâíèòå ôèãóðè â æèâîòà íà ßâîðîâ. Ñìúðòòà íà Äåë÷åâ ïðåç 1903 ã. íàíàñÿ ñèëåí äóøåâåí óäàð íà ìëàäèÿ ïîåò è ìàëêî ñëåä òîâà òîé ñå îòäåëÿ îò ðåâîëþöèîííàòà ñè äåéíîñò.
Òðè ãîäèíè ïðåäè òðàãè÷íàòà çàãóáà íà ñâîÿ ïðèÿòåë îáà÷å ßâîðîâ èìà ñåðèîçåí ïîâîä çà ðàäîñò. Ïðîäúëæàâàéêè äà èçïðàùà ñâîè òâîðáè äî ðàçëè÷íè ðåäàêöèè, âåäíúæ ÷àñò îò òÿõ èçïðàùà è äî ñïèñàíèå „Ìèñúë". Îùå ïúðâèòå íÿêîëêî ïðîèçâåäåíèÿ ïðàâÿò ñèëíî âïå÷àòëåíèå íà õîðàòà â ðåäàêöèÿòà.
Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ, åäèí îò îñíîâàòåëèòå íà ñïèñàíèåòî, âåäíàãà çàáåëÿçâà ñòîéíîñòòà íà ñòèõîâåòå, íàïèñàíè ñâîáîäíî ñ ëåêîòà è ïîäïèñàíè ñ èíèöèàëèòå „Ï. KP". Ñëåä êàòî çàáåëÿçâà òàëàíòëèâèÿ ïîåò, Ñëàâåéêîâ ïðåäëàãà ñòèõîâåòå äà èçëèçàò ïîä ïñåâäîíèìà „ßâîðîâ".
Ïî òîâà âðåìå ðàáîòàòà â ïîùàòà îòâåæäà ìëàäåæà äî Ïîìîðèå. Òàì ßâîðîâ ñðåùà Íîíêà ×èïåâà, òàìîøíà ó÷èòåëêà, êîÿòî ñå ïðåâðúùà â íåãîâà ìóçà. Âäúõíîâåí îò ïîçíàíñòâîòî ñè ñ íåÿ, ïîåòúò ïèøå ïîåìàòà „Êàëèîïà”. Ñëåä êàòî çàâúðøâà ñâîÿòà òâîðáà, âåäíàãà ÿ èçïðàùà â ðåäàêöèÿòà íà „Ìèñúë". Èçîáùî îáà÷å íå ïîäîçèðà çà îãðîìíèÿ åôåêò íà òîâà ïðîèçâåäåíèå è ïðåç óì íå ìó ìèíàâà, ÷å òî ùå ìó ïðîïðàâè øèðîê ïúò êúì ëèòåðàòóðíèòå ñðåäè. Òîäîð Âëàéêîâ, òîãàâà åäèí îò ðåäàêòîðèòå íà „Ìèñúë", ñúîáùàâà íà äðóãèòå çà ïîëó÷åíîòî çàáåëåæèòåëíîòî ïðîèçâåäåíèå. Ä-ð Êðúñòüî Êðúñòåâ âçèìà ïîåìàòà è çàïî÷âà äà ÿ ÷åòå, à ñëåä íåãî è Ñëàâåéêîâ ïðî÷èòà òàëàíòëèâî íàïèñàíèòå ðåäîâå. Êîãàòî ïðèêëþ÷âà, âñè÷êè âòîðà÷âàò ïîãëåä â ëèöåòî íà íåîñïîðèìèÿ àâòîðèòåò Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ. Òîé, îò ñâîÿ ñòðàíà, áúðçî ïðàâè êðàòúê êîìåíòàð ïîä âúçäåéñòâèåòî íà ïðî÷åòåíèòå ñòèõîâå: „Õóáàâà, ìíîãî õóáàâà ðàáîòà. Áèâà ñè ãî òîÿ Êðà÷îë. Èìà ó íåãî áîæåñòâåíà äàðáà. Çàñëóæàâà èìåòî, êîåòî ìó òóðíàõìå".
Íå ñëåä äúëãî ìëàäèÿò ïîåò ñå îçîâàâà â Ñîôèÿ ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà ä-ð Êðúñòåâ è Ñëàâåéêîâ. ßâîðîâ ñòàâà ñúòðóäíèê è ðåäàêòîð íà èçäàâàíîòî îò òÿõ ëèòåðàòóðíî ñïèñàíèå. Ïðåç 1901 ã. âå÷å å ôàêò ïúðâàòà ìó ñòèõîñáèðêà – „Ñòèõîòâîðåíèÿ“. Ïðèäîáèâà óñïåõ è ñå ïðåèçäàâà çà âòîðè ïúò, êàòî å ñ ïðåäãîâîð îò Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ.  íà÷àëîòî íà ïðåñòîÿ ñè â Ñîôèÿ, îñâåí â ñïèñàíèåòî, Ïåéî çàïî÷âà ðàáîòà è êàòî áèáëèîòåêàð. Ïî-êúñíî âðàòèòå íà ëèòåðàòóðíèÿ ñâÿò çàïî÷âàò äà ñå îòâàðÿò åäíà ïî åäíà. Ïðåç 1907 ã. å èçäàäåíà âòîðàòà ßâîðîâà ñòèõîñáèðêà – „Áåçñúíèöè”, çà êîÿòî âñè÷êè ñà êàòåãîðè÷íè, ÷å ïðîïðàâÿ ïúòÿ êúì ìîäåðíàòà áúëãàðñêà ëèðèêà. Ïîåçèÿòà íà ßâîðîâ â òàçè ñòèõîñáèðêà å ñèìâîëèñòè÷íà, ïðîïèòà ñ ìåëàíõîëèÿ, ïðîçðåíèÿ è òåðçàíèÿ, êàòî ïðîìåíÿ òîòàëíî áúëãàðñêîòî ëèòåðàòóðíî ìèñëåíå è íàëàãà åäèí íîâ íàïúëíî ðàçëè÷åí íà÷èí íà ïèñàíå. Ïîñòåïåííî Ïåéî çàïî÷âà äà ñå ïîëçâà ñ óâàæåíèåòî íà ìíîãî îò ñâîèòå íîâè êîëåãè. Íàåò e çà ðåäàêòîð íà âåñòíèê „Äåëî“ – åäèí îò îðãàíèòå íà Ìàêåäîíî-îäðèíñêîòî äâèæåíèå. Êîìàíäèðîâàí å íÿêîëêî ïúòè â ÷óæáèíà çà óñúâúðøåíñòâàíå ïî ëèòåðàòóðà. Ïúòóâà äî Íàíñè, Æåíåâà, Âèåíà è Ïàðèæ, êúäåòî óñèëåíî ÷åòå ìîäåðíà ôðåíñêà ïîåçèÿ. Ïðîäúëæàâà ñúòðóäíè÷åñòâîòî ñè â èçäàíèåòî „Ìèñúë”, à ïî-êúñíî çàïî÷âà è êàòî äðàìàòóðã â Íàðîäíèÿ òåàòúð.
Æèâîòúò â ñòîëèöàòà ïîñòàâÿ è îùå åäíî ïðåäèçâèêàòåëñòâî ïðåä ìúæà – îòêðèâàíåòî íà ëþáîâòà. Ïðåç 1906 ã. ñå çàïîçíàâà è âëþáâà íà ìèãà â Ìèíà Òîäîðîâà, ñåñòðàòà íà ïèñàòåëÿ Ïåòêî Òîäîðîâ. Îùå îò ñàìîòî íà÷àëî îáà÷å âðúçêàòà èì ñå èçïðàâÿ ïðåä òðóäíîñòè. Åäâà 16-ãîäèøíà òîãàâà, Ìèíà ñúùî ñå âëþáâà â ïîåòà, íî ñåìåéñòâîòî ѝ å íàïúëíî ïðîòèâ òîâà. Ïî òàçè ïðè÷èíà ÷åñòî äâàìàòà îáùóâàò ñàìî ÷ðåç ïèñìà. ×åòèðè ãîäèíè ñëåä íà÷àëîòî íà âðúçêàòà îáà÷å ïðè åäíî îò ñâîèòå ïúòóâàíèÿ äî Ïàðèæ ßâîðîâ íå îòèâà ïî ðàáîòà, à èçïðàùà ñâîÿòà ëþáèìà çàâèíàãè. Âñëåäñòâèå íà çàáîëÿâàíåòî ñè îò òóáåðêóëîçà, íà 20 ãîäèíè Ìèíà óìèðà â ñàíàòîðèóìà, êúäåòî ñå ïðîâåæäà ëå÷åíèåòî ѝ è å ïîãðåáàíà âúâ ôðåíñêàòà ñòîëèöà. Íåùàñòèåòî èçïðàâÿ ïèñàòåëÿ ïðåä ñúùèíñêè åìîöèîíàëåí óæàñ. Öÿëàòà áîëêà è òúãà äàâà åôåêò âúðõó ïðîèçâåäåíèÿòà è âñè÷êî ñå èçëèâà â ñòèõîâå. Èìåííî Ìèíà å ëè÷íîñòòà, çàðàäè êîÿòî ñå ïîÿâÿâàò åìáëåìàòè÷íèòå è äî äíåñ ñòèõîòâîðåíèÿ „Äâå õóáàâè î÷è”, „Ñðåäíîùíè âúëíåíèÿ” è „Áëàãîâåùåíèå”.
Äâå ãîäèíè ñëåä òðàãåäèÿòà, â íàâå÷åðèåòî íà Áàëêàíñêàòà âîéíà, ßâîðîâ ñòàâà äîáðîâîëåö â Ìàêåäîíî-îäðèíñêîòî îïúë÷åíèå è îãëàâÿâà ïàðòèçàíñêà ÷åòà.  ðåçóëòàò íà òîâà ïî-êúñíî ïîåòúò å íàãðàäåí ñ êðúñò „Çà õðàáðîñò“.  ñúùàòà 1912 ã. â æèâîòà íà Ïåéî ßâîðîâ ñå ïîÿâÿâà äðóãà æåíà – Ëîðà, äúùåðÿòà íà äúðæàâíèêà Ïåòêî Êàðàâåëîâ. Íå ñëåä äúëãî äâàìàòà ñêëþ÷âàò áðàê. Íà÷àëîòî íà ëþáîâíàòà âðúçêà ìåæäó òÿõ å îãíåíî è ñòðàñòíî, íî êðàÿò å èçïúëíåí ñ ôàòàëíà ðàçðóøèòåëíà ñòðàñò. Ñàìî ãîäèíà ñëåä áðàêà èì Ëîðà ñå ñàìîóáèâà. ßâîðîâ íå óñïÿâà äà ñå ïðåáîðè ñ ìúêàòà è ñêîðî ñëåä òîâà âçèìà ïèñòîëåò è ïðàâè ðåøèòåëíà ñòúïêà êúì ñàìîóáèéñòâî. Îïèòúò ñå îêàçâà íåóñïåøåí è âìåñòî äà ñëîæè êðàé íà æèâîòà íà ïîåòà, êóðøóìúò ãî îñëåïÿâà. Íåùàñòèÿòà îáà÷å ïðîäúëæàâàò äà âðúõëèòàò è ñ ïúëíà ñèëà ðàçðóøàâàò æèâîòà íà òâîðåöà. Ñúêðóøåí îò ñúäåáåí ïðîöåñ, êîéòî ãî îáâèíÿâà, ÷å å óáèåöúò íà ñâîÿòà æåíà, ïîåòúò íàïúëíî ñëîìÿâà äóõà ñè. Íà 29 îêòîìâðè 1914 ã. Ïåéî ßâîðîâ âçèìà ãîëÿìà äîçà îòðîâà è ñå çàñòðåëâà. Îïèòúò òîçè ïúò å óñïåøåí.
Ñëåä ñåáå ñè ïèñàòåëÿò îñòàâÿ ïðåäñìúðòíè ïèñìà, ïîêàçâàùè ñèëíàòà è ðàçðóøèòåëíà åìîöèÿ, êîÿòî òåðçàå äóøàòà ìó. Èìåííî ÷óâñòâàòà îáà÷å, êîèòî ñëàãàò êðàé íà ßâîðîâèÿ æèâîò, ñà è äâèæåùàòà ñèëà íà íåãîâèÿ òàëàíò. Êàêòî íà ðåâîëþöèîííèòå íàñòðîåíèÿ, òàêà è íà ëþáîâòà êúì Ìèíà è êúì Ëîðà ñà ïîñâåòåíè íå ìàëêî ñòèõîòâîðåíèÿ, êîèòî ñå ïðåâðúùàò â ãåíèàëíè äîñòèæåíèÿ è åìáëåìàòè÷íè è äî äíåñ ïðîèçâåäåíèÿ.
Ðåéòèíã: 8.00 / 12 ãëàñà
